"Acil Tıpta Uzman Olmak"

Doç. Dr. Cem Oktay'ın Medimagazin sitesinde yayınlanmış 22 Eylül 2008 tarihli yazısı..

Hocamızın yazılarını beğeniyle takip ettiğimden dolayı aralarından seçtiklerimi zaman zaman burada sizlerle paylaşacağım..

Tıpta uzmanlaşmanın ne kadar önemli olduğunu hiçbirimiz inkâr edemeyiz. Bu nedenle de uzmanlık eğitim sürecinin belirli standartlar altında etkin bir şekilde tamamlanması ve uzman bir hekimin branşının gerekliliklerini yerine getirebilecek bilgi ve beceri ile donanmış olması gerekmektedir. Journal of Emergency Medicine’de geçen aylarda “acil tıpta uzman olmak” başlıklı bir makale yayınlandı. Makaleyi okuyunca ister istemez ülkemizdeki resme bakmadan edemiyorum.

Amerikan tıbbının en güçlü yanlarından birisinin uzmanlık eğitimi olduğu vurgulanan makalede, acil tıp uzmanlık eğitiminin güçlü yanlarının asistan seçme süreci, hastalardan öykü alma, asistanlık eğitimi, mortalite ve morbidite toplantıları ve asistanlara verilen yönderlik olduğu belirtilmiş. Bir asistanın, uzman gibi düşünmesinin uzmanlık eğitiminin ilk gününden olamayacağı, asistanlığın belirli hasta gruplarına bakım vermek için zamanla deneyim kazanma işi olmadığı ve bir düşünme süreci kazanmanın, tıbbi karar verme mantığının kavranmasının klinik sorumluluklara özgü problem çözme öğretisi olduğu anlatılmış.

Ülkemizde asistanlığa başlama sürecini burada tartışmayacağım, zira eski deneyimlere göre en adaletli sistem olduğu açık. Ancak bir branşa uygun hekimin nasıl olması gerektiğini ve tercihlerin daha doğru yapılmasını, tıp eğitimi sürecinde öğrencilere vermeliyiz. Ne yazık ki ülkemizde asistanlık eğitim sürecinin iyi işlediğini söylemek mümkün değil. Tanımlanmış bir müfredat çerçevesinde ve düzenli denetimlerle yürütülen uzmanlık eğitiminin hiçbir anadalda ülke genelinde standart olarak verilemediğini biliyoruz. ABD’de özerk yapılar tarafından standartları çizilen, denetlenen eğitim kurumları mevcut. Biz de yıllardır çıkartılamayan bir tüzük, üzerinde hemfikir olunamayan genel maddeler, denetim yokluğu ile süreci yürütmeye çalışıyoruz.

Uzmanlık eğitiminin standart bir şekilde verilmesi kurumların temel görevidir. Öğretim üyesi başına düşen asistan, bir asistanın danışmanlık altında bakabileceği hasta sayısı, haftalık zorunlu ders sayıları ve içeriği gibi pek çok kural, acil tıp uzmanlık eğitimi için uzmanlık dernekleri ve yeterlik kurulları çalışmaları ile belirlenmiştir. Tüm bunlara rağmen kadro yokluğu, yönetimin desteklememesi gibi pek çok etken standartların uygulanmasının önünde bir engel olmaktadır. Örneğin acil tıp uzmanlık eğitimi için 6 TUS döneminde toplam 576 kadro ilan edilen 19 eğitim ve araştırma hastanesinde 2 yıldan uzun süredir asistanlar olmasına rağmen neredeyse hiç eğitmen ataması olmamış, rol-model olacak acil tıp uzmanı ataması ise bir ikinin üzerine çıkmamıştır. Bu asistanlar hasta bakımı sırasında eğitmenlerinin danışmanlığı, yönderliği olmaksızın, kendi bilgileri ve ağabeylerinden gördükleri ile rutin hizmeti yürütmeye devam etmektedirler. İster istemez akla gelen soru bu asistanların o kurumlara iyi birer acil tıp uzmanı olmak için mi alındıkları yoksa o yoğun acil servislerdeki rutin hizmeti karşılayacak hekimler olarak mı alındıkları olmaktadır. Bir uzmanlığı dişlileri eksiksiz çalışan bir makineye benzetebiliriz. Aradaki kırık dişliler makinenin zarar görmesine, hatta çalışmamasına neden olabilir. Kırık dişliler ortaya çıkmadan önlem almak o makineyi işleten yetkililerin sorumluluğu olmalıdır. Acil tıp hizmetinin ilerideki yıllarda uzman hekimler tarafından halkımızın ihtiyacını karşılayabilecek kalitede sunulmasını istiyorsak, şimdiden yetişen asistanların kurallara uygun ortamda ve ehil kişilerden eğitim almalarını, yönlendirilmelerini sağlamalıyız. Tüm eğitim kurumlarını olmazsa olmaz kurallar bakımından denetlemeli, uzmanlığın amacı doğrultusunda eğitimlerin verilmesini garanti etmeliyiz. Ancak tıpta uzmanlık eğitiminin denetimi dâhil tüm sorumluluğunu üzerine almaya çalışan Sağlık Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarında sistemin işlemediğini görmek, geleceğe umutla bakmamızı engellemektedir.


Doç. Dr. Cem Oktay

Akdeniz Üniversitesi
Acil Tıp Anabilim Dalı